Khám thai là việc làm quan trọng và vô cùng cần thiết đối với phụ nữ mang thai. Tuân thủ đầy đủ và đúng lịch khám được bác sĩ chỉ định sẽ giúp mẹ bầu nắm được sự phát triển sự phát triển của thai nhi qua từng giai đoạn, cũng như được bác sĩ hướng dẫn cách chăm sóc, chế độ dinh dưỡng ở từng tam cá nguyệt để đảm bảo sức khỏe mẹ và thai nhi.
1. Khám thai lần đầu khi ở tuần thai kỳ thứ 5 – 8
Mẹ bầu nên đi khám ở khoảng tuần thứ 5 - 8 ngay sau khi phát hiện có thai bằng dấu hiệu trễ kinh, que thử thai 2 vạch hoặc các dấu hiệu mang thai sớm như:
- Ra máu có thể màu hồng, đỏ hay nâu, lượng máu thường ít hơn lượng máu trong chu kỳ kinh nguyệt.
- Cảm giác đau bụng, có thể đau nhẹ hoặc đau dữ dội.
- Xuất huyết trong vòng dưới 3 ngày.
- Tiết dịch âm đạo.
- Đau vùng ngực, đầu ti, có cảm giác căng tức.
- Cơ thể mệt mỏi.
- Ốm nghén, buồn nôn hằng ngày, nhất là vào buổi sáng và khi ngửi thấy mùi thức ăn.
- Tâm trạng thay đổi.
- Táo bón, đầy hơi, đánh rắm...
- Tiểu tiện nhiều hơn thường ngày.
Khi đi khám thai lần đầu, bác sĩ sẽ chỉ định mẹ bầu tham gia một số kiểm tra xét nghiệm sau:
- Kiểm tra cân nặng, đo chiều cao để tính chỉ số BMI để đánh giá tình trạng thừa cân hoặc béo phì. Nếu chỉ số BMI quá cao, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ cách kiểm soát cân nặng khi mang thai để hạn chế tối đa các biến chứng xảy ra.
- Kiểm tra huyết áp xem mẹ bầu có tăng huyết áp hay không, phòng ngừa nguy cơ tiền sản giật.
- Siêu âm xác định vị trí làm tổ của phôi thai, loại trừ tình huống mang thai ngoài tử cung gây nguy hiểm.
- Xét nghiệm máu kiểm tra sự hiện diện của hormone hCG trong trường hợp siêu âm không thấy rõ túi thai hoặc siêu âm có dấu hiệu bất thường.
- Tính tuổi thai và ngày dự sinh dựa trên kết quả siêu âm hoặc ngày đầu tiên của kỳ kinh gần nhất tuỳ theo từng trường hợp cụ thể.
Ngoài ra, tại mốc khám thai này bác sĩ sẽ hướng dẫn cho mẹ bổ sung các nhóm vitamin và khoáng chất cần thiết khi mang thai; hướng dẫn chế độ ăn uống khoa học, cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng cho mẹ và bé; tư vấn lối sống lành mạnh và các điều cần tránh khi mới mang thai. Đồng thời kiểm tra đánh giá nguy cơ sảy thai để dự phòng.
2. Khám ở tuần thai kỳ 8 - 10
Trường hợp ở lần khám đầu tiên bác sĩ siêu âm chưa thấy phôi thai làm tổ hoặc chưa nghe tim thai, mẹ bầu sẽ được hẹn lịch khám vào lúc 8-10 tuần. Ở lần khám này, mẹ sẽ được kiểm tra toàn diện hơn các vấn đề phôi thai, siêu âm tim thai…
3. Khám thai trong khoảng thời gian từ tuần thứ 11 – 13 tuần 6 ngày
Đây là mốc khám thai quan trọng giúp phát hiện, tầm soát dị tật thai nhi đầu tiên mà bác sĩ khuyến cáo mẹ bầu cần thăm khám đúng lịch:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm độ mờ da gáy: ở khoảng thời gian 11 - 13 tuần 6 ngày mới có kết quả đo độ mờ da gáy có ý nghĩa, nhờ đó phát hiện được những dị tật bẩm sinh liên quan đến bất thường nhiễm sắc thể như Down, Edward, Patau, và các bất thường hình thái học khác…
- Xét nghiệm double test/NIPT (sàng lọc trước sinh không xâm lấn NIPT giúp hạn chế số lượng thai phụ không cần thiết phải thực hiện các phương pháp chẩn đoán truyền thống nhiều rủi ro như sinh thiết nhau thai hay chọc nước ối. Hạn chế các nguy cơ ảnh hưởng tới cả mẹ và thai nhi, đồng thời đem tới kết quả xét nghiệm chính xác cao tới 99,98%).
- Tầm soát nguy cơ tiền sản giật.
- Xét nghiệm máu và siêu âm để đánh giá sức khỏe của mẹ.
4. Khám thai ở tuần thai kỳ 16 - 19
Ở mốc khám thai lúc thai nhi được 16-19 tuần tuổi, mẹ bầu vẫn được thực hiện các kiểm tra thường quy như:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm 2D khảo sát tình trạng thai và kênh cổ tử cung.
- Xét nghiệm Triple test hoặc NIPT nếu ở lần khám thai trước mẹ bầu chưa được làm xét nghiệm máu để tầm soát các bất thường số lượng nhiễm sắc thể thường gặp.
- Cấy nước tiểu mẹ.
- Siêu âm bệnh lý tim mẹ.
- Siêu âm softmarker theo chỉ định.
5. Khám thai ở tuần thai kỳ 21 – 22
Khi thai nhi được khoảng 21 - 22 tuần tuổi, bác sĩ sẽ chỉ định mẹ thực hiện các kiểm tra như:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm 4D cùng các xét nghiệm cần thiết để kiểm tra hình thái thai nhi, phát hiện những bất thường nếu có, chẳng hạn như hở hàm ếch, dị tật sứt môi, dị dạng ở cơ quan và nội tạng…
- Đo chiều dài kênh cổ tử cung để tầm soát dấu hiệu sinh non. Khi phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ chỉ định chọc ối để kiểm tra chính xác hơn.
- Ở mốc khám thai này cũng có một việc làm rất quan trọng, đó là mẹ bầu sẽ được tiêm vắc xin ngừa uốn ván mũi đầu tiên.
6. Khám thai ở tuần thai kỳ 24 – 30
Tại mốc khám thai này, mẹ bầu sẽ được thực hiện các kiểm tra lâm sàng như những lần khám thai khác để theo dõi sự phát triển của thai nhi:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp
- Siêu âm 2D để theo dõi tăng trưởng của thai nhi và kiểm tra lượng nước ối, vị trí bám của nhau thai.
- Nghiệm pháp dung nạp glucose để phát hiện sớm đái tháo đường thai kỳ (tuổi thai 24 – 28 tuần). Bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ thay đổi chế độ ăn, lối sống sinh hoạt và dùng thêm insulin trong những trường hợp cần thiết.
- Tổng phân tích nước tiểu.
- Siêu âm hình thái học quý 3 (tuổi thai 28 – 30 tuần).
- Tiêm vắc xin uống ván mũi 2 hoặc vắc xin bạch hầu – ho gà – uốn ván (Boostrix) (thai được hơn 27 tuần tuổi).
Trong trường hợp mẹ bầu bị viêm gan B sẽ được làm xét nghiệm máu để quyết định có điều trị viêm gan B nhằm làm giảm nguy cơ lây nhiễm cho thai hay không.
7. Khám thai ở tuần thai kỳ 30 – 34
Ở mốc khám thai này, mẹ bầu sẽ được chỉ định làm các kiểm tra để theo dõi thai kỳ như:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm doppler đánh giá tình trạng thai.
- Tổng phân tích nước tiểu.
- Xét nghiệm non-stress để theo dõi sự phát triển của thai nhi (hay còn gọi là đo tim thai: dựa trên sự thay đổi của tim thai tương ứng với chuyển động của thai nhi. Ngoài ra, xét nghiệm còn giúp bác sĩ tìm hiểu xem thai nhi có nhận đủ oxy hay không).
8. Khám thai ở tuần thai kỳ 35 – 37
Bác sĩ sẽ thực hiện các đánh giá tương tự ở lần khám thai tuần 30 - 34 để theo dõi sự phát triển của thai và sức khỏe của mẹ, bao gồm:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm doppler đánh giá tình trạng thai nhi.
- Tổng phân tích nước tiểu.
- Cấy dịch âm đạo tìm liên cầu khuẩn nhóm B (thai 36 – 37 tuần 6 ngày).
- Đánh giá sức khỏe mẹ trước sinh.
9. Khám thai ở tuần thai kỳ 38 – 40
Đây là giai đoạn quan trọng vì mẹ bầu sắp bước vào quá trình chuyển dạ. Ở giai đoạn này mẹ sẽ phải đi khám thai mỗi tuần 1 lần. Khi khám, bác sĩ sẽ tiến hành các thăm khám thường quy như:
- Kiểm tra cân nặng, huyết áp.
- Siêu âm doppler đánh giá tình trạng thai.
- Xét nghiệm máu, nước tiểu.
- Thực hiện xét nghiệm non-stress và kiểm tra cổ tử cung để theo dõi thai kỳ.
Ngoài ra, bác sĩ có thể đề nghị làm thêm các xét nghiệm đánh giá khung xương chậu để xem mẹ bầu nên sinh thường hay sinh mổ. Bác sĩ cũng sẽ tư vấn cho mẹ cách nhận biết dấu hiệu sắp sinh để kịp thời nhập viện.
Những lưu ý cho mẹ bầu khi đi khám thai
Bên cạnh việc nắm rõ các mốc đi khám thai, mẹ bầu cũng cần ghi nhớ những lưu ý dưới đây để việc thăm khám diễn ra nhanh chóng và suôn sẻ:
- Nên mặc trang phục thoải mái, tốt nhất mẹ nên chọn đầm suông rộng và dép bệt êm chân để việc thăm khám được thuận tiện hơn.
- Tránh sử dụng chất kích thích và nên nhịn ăn theo chỉ định từng đợt của bác sĩ để tăng độ chính xác của các kết quả xét nghiệm. Mẹ có thể chuẩn bị thêm bánh ngọt hoặc sữa để ăn trong lúc chờ đợi kết quả, tránh để cơ thể bị mất sức và ngất xỉu.
- Mẹ nên vệ sinh cơ thể sạch sẽ, nhất là vùng kín để việc thăm khám an toàn, nhất là ở giai đoạn đầu có thực hiện siêu âm đầu dò.
- Mẹ nên lưu trữ tất cả hồ sơ thăm khám, các kết quả kiểm tra xét nghiệm ở trong một tập hồ sơ để dễ dàng mang theo ở mỗi mốc khám thai.
- Mẹ nhớ xin giấy xác nhận thăm khám tại cơ sở y tế để được hưởng các quyền lợi thai sản của bảo hiểm xã hội hoặc bảo hiểm thai sản.
